اگرچه با رفتن تیلرسون و آمدن پمپئو صدای یکسان تری از آمریکا در سیاست خارجی را خواهیم شنید اما به نظر می رسد این صدا برای جهانیان گوشنواز نخواهد بود.
پس از چند ماه کش و قوس سیاسی و گمانه زنی در مورد تاریخ قطعی استعفای تیلرسون وزیر خارجه آمریکا، بالاخره این اتفاق رو گذشته به وقوع پیوست تا داستان اختلافات رئیس جمهور و وزیر خارجه نهایتاً به سرانجام خود برسد اما سرانجامی نه مطابق با عرف سیاسی کناره گیری و استعفا بلکه با اخراجی توییتری از سوی رئیس جمهور جنجالی این روزهای آمریکا. تیلرسون با 405 روز سکانداری وزارت خارجه کوتاه ترین دوره تصدی این پست را در دولت های مختلف ایالات متحده از سال 1869 که ایلیو بوش واشبورن 11 روز در این مقام بود، داشته است. انتخاب ترامپ برای جانشین تیلرسون مایک پمپئو رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) بوده است. به طو رحتم این پرسش مطرح است که دلایل اخراج تیلرسون از سوی ترامپ چیست و با آمدن پمپئو چه تغییری در سیاست خارجی آمریکا در سال های باقی مانده از ریاست جمهروی ترامپ را شاهد خواهیم بود؟
ساز ناکوک تیلرسون
در پاسخ به بخش اول پرسش یعنی دلایل کنار نهادن تیلرسون اولین علت قابل استناد به پرونده اختلافات میان آنها باز می گردد. در وهله نخست مهمترین موضوع اختلافی به مسئله توافق هسته ای با ایران مرتبط بود. ترامپ در توییت روز گذشته اعلام کرده بود: «ما در واقع با یکدیگر مشکلی نداشتیم، اما درباره برخی مسائل اختلاف داشتیم. به عنوان مثال، به مسئله توافق هسته ای ایران اشاره کنیم. من این توافق را وحشتناک می دانم، اما به نظرم او مشکلی با آن نداشت». وی همچنین گفت: «من می خواستم این توافق را لغو کنیم یا کاری درباره آن انجام دهم، اما او نظر متفاوتی در این مورد داشت. بنابراین، نظر ما مثل هم نبود. با مایک پامپئو، ما فرایند فکری یکسانی داریم». علی رغم این ادعای ترامپ تیلرسون نیز از منتقدان توافق هسته ای آمریکا با ایران بوده و بارها آن را اعلام کرده بود اما شاید اختلاف وی با ترامپ هماهنگی بیشتر با اتحادیه اروپا در این هدف بوده است.
بنابراین موضوع دیگر اختلافی را می توان همراهی نکردن با ترامپ در مسئله کاهش تعهدات نظامی- مالی آمریکا نسبت به ناتو و اتحادیه اروپا دانست. در حالی که ترامپ به شدت از پایین بودن سهم اروپا از تامین هزینه های ناتو انتقاد می کرد، تیلرسون به متحدین سنتی آمریکا در این پیمان اطمینان داد که ایالات متحده همچنان متعهد به اتحاد با آنهاست.
از بعدی دیگر بر خلاف ترامپ، که ادعا می کند مسئله گرم شدن کره زمین یک فریب بزرگ است و پیمان آب و هوایی توطئه ای برای جلوگیری از قدرت یابی و توسعه آمریکا می باشد، تیلرسون از ماندن آمریکا در پیمان آب و هوا پاریس حمایت کرد. این امر باعث شد تا ترامپ از تیلرسون انتقاد کرده و در ماه ژوئن 2017 خروج آمریکا از این پیمان را اعلام نمود.
به طور کلی می توان گفت در حالی که کاخ سفید در دوران ترامپ مجموعه ای از تصمیم گیری های عجولانه، تنش آفرین، مداخله گرایانه و ناپخته را به محیط بیرونی متبادر می کرد، تیلرسون سعی داشت تا حدودی در راهبردهای ترامپ در سیاست خارجی تعدیل ایجاد کند که این امر موجب چندصدایی و عدم هارمونی در سیاست خارجی آمریکا شده بود به صورتی که تیلرسون چندی پیش اعلام کرد آمریکا 4 وزیر خارجه دارد: «ترامپ، نیکی هیلی، مک مستر و من».
بحران در سیاست خارجی
در موضوع دلایل برکناری تیلرسون این نکته مغفول مانده است که سیاست خارجی آمریکا از اواخر دوران جرج بوش تا کنون دچار بحران و شکست های پی در پی بوده است. در این زمینه می توان به شکست های متعدد در منطقه غرب آسیا در جنگ های 33 روزه و جنگ غزه در دوران بوش و تداوم این شکست ها در دوران اوباما و ترامپ در سوریه و عراق در تقابل با ایران؛ همچنین ناکامی در خلع سلاح کره به صورتی که اکنون پیونگ یانگ به توان بازدارندگی هسته ای دست یافته است، اشاره کرد. از طرف دیگر شکست آمریکا در مهار روسیه به عنوان دشمنی دیرینه که روند بازیابی قدرت خود را آغاز کرده و چین که توانسته است به سرعت فاصله و شکاف موجود با آمریکا را بویژه در بُعد اقتصادی پر کند. در این شرایط باید گفت اقدام ترامپ برای کنار گذاشتن تیلرسون و آوردن پمپئو در واقع ناشی از ناتوانی آمریکا برای تغییر شرایط موجود می باشد.
کاخ سفید در مسیر افراط
با آمدن پمپئو در راس دستگاه سیاست خارجی آمریکا و همچنین مطرح شدن زمزمه هایی مبنی بر تصمیم ترامپ برای کنار نهادن ژنرال مک مستر از پست مشاور امنیت ملی و آوردن چهره هایی همپون جان بولتون، حلقه جنگ طلبان در کاخ سفید تکمیل خواهد شد و ترامپ با فراغ بال بیشتری خواهد توانست سیاست های تنش زا و بحران آفرین خود را به پیش برد. مواضع مدیر »سی آی ای» نسبت به ایران و کره شمالی سختگیرانه و به ترامپ نزدیک است. ترامپ در توصیف وزیر خارجه جدید خود گفته بود: «من فکر می کنم مایک پمپئو وزیر خارجه واقعاً بزرگی خواهد بود. من به او اعتماد کامل دارم.» نکته قابل توجه زمان برکناری تیلرسون می باشد در شرایطی که ترامپ با مذاکره مستقیم با کره شمالی موافقت کرده است وی با این تغییر طرح ایجاد یک تیم جدید قبل از مذاکرات را دنبال می کند.
از بعدی دیگر پمپئو رویکرد همسوتری در قبال اقدامات جنجالی چون خروج از پیمان آب و هوایی پاریس با ترامپ خواهد داشت چرا که وی در مراسم کسب رای اعتماد، پمپیو حاضر به پاسخگویی به سوالات مربوط به تغییرات آب و هوایی نشد. وی صرفاً به این اظهار نظر بسنده کرد که: «صادقانه بگویم، به عنوان مدیر سیا، من امروز ترجیح می دهم درباره بحث آب و هوا و علم وارد جزئیات نشوم». بنابراین در نهایت باید اذعان داشت اگرچه با رفتن تیلرسون و آمدن پمپئو صدای یکسان تری از آمریکا در سیاست خارجی را خواهیم شنید اما به نظر می رسد این صدا برای جهانیان گوشنواز نخواهد بود.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/9650
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
